Soms kom je als consultant onbewust in een ongewenste situatie terecht. Het lijkt dat alsof er meer aan de hand is. Ik ervaar dat dan vaak alsof ik op eieren moet lopen, veelal omdat ik dan de indruk heb dat niet alles wordt besproken. Dat kan komen doordat de relatie vertroebelt doordat vanuit de klant iets op jou projecteert of juist andersom. Dat wordt in de psychologie ook wel benoemd als overdracht en tegenoverdracht.
Overdracht en tegenoverdracht zijn twee belangrijke concepten in de psychologie die ook relevant kunnen zijn in consultancy opdrachten. De fenomenen van overdracht en tegenoverdracht worden vaak besproken en beschreven in coachingsrelaties. Overdracht verwijst naar de onbewuste neiging van een cliënt om gevoelens en emoties over te dragen op de coach die eigenlijk betrekking hebben op eerdere ervaringen en relaties met andere mensen, zoals ouders, leraren of partners. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een cliënt onbewust de coach behandelt alsof deze een ouder of een partner is. Tegenoverdracht verwijst naar de reactie van de coach op de overdracht van de cliënt. De coach kan onbewust reageren op de cliënt vanuit zijn of haar eigen eerdere ervaringen en relaties, waardoor er een dynamiek kan ontstaan die niet effectief is voor de coachingrelatie.
Als coach is het belangrijk om zich bewust te zijn van deze dynamieken en hoe deze de coachingrelatie kunnen beïnvloeden. Hier zijn een aantal tips:
- Ontwikkel zelfbewustzijn: Het ontwikkelen van zelfbewustzijn is essentieel om de eigen emoties en reacties op de cliënt te herkennen. Dit kan bijvoorbeeld door zelfreflectie, het bespreken van casussen met collega’s en het ondergaan van supervisie.
- Maak de dynamiek bespreekbaar: Als je merkt dat er een overdracht of tegenoverdracht plaatsvindt, maak dit dan bespreekbaar met de cliënt. Dit kan helpen om bewustwording te creëren en de coachingrelatie te verbeteren.
- Verduidelijk de rol van de coach: Het is belangrijk om duidelijk te maken wat de rol van de coach is en wat de cliënt kan verwachten van de coachingrelatie. Dit kan helpen om verwachtingen te managen en de dynamiek te verminderen.
- Versterk de professionele afstand: Het is belangrijk om een professionele afstand te bewaren als coach, om te voorkomen dat persoonlijke emoties de coachingrelatie beïnvloeden. Dit kan bijvoorbeeld door het hanteren van heldere grenzen en het vermijden van persoonlijke relaties met cliënten.
- Geef de cliënt ruimte: Het is belangrijk om de cliënt de ruimte te geven om zijn of haar emoties en gevoelens te uiten, zonder deze te interpreteren of over te nemen. Dit kan helpen om de dynamiek te verminderen en de cliënt te ondersteunen in het bereiken van zijn of haar doelen.
Terug naar de rol van de consultant
Ook als consultant kan er ook sprake zijn van overdracht en tegenoverdracht. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen wanneer de consultant onbewust emoties of ervaringen van eerdere klanten overdraagt op de huidige klant, of wanneer de klant onbewust de consultant behandelt alsof deze een eerdere autoriteitsfiguur is, zoals een ouder of een vroegere werkgever.
Om effectief met overdracht en tegenoverdracht om te gaan als consultant, zijn veel van de bovengenoemde tips ook relevant. Het is belangrijk om zelfbewustzijn te ontwikkelen en de dynamiek bespreekbaar te maken als je merkt dat deze aanwezig is. Het is ook belangrijk om duidelijk te communiceren over de rol van de consultant en grenzen te hanteren om een professionele afstand te bewaren. Daarnaast kan het nuttig zijn om te zorgen voor supervisie of collegiaal overleg om te helpen bij het herkennen en beheersen van overdracht en tegenoverdracht.
In het algemeen is het belangrijk om je als consultant bewust te zijn van de mogelijkheid van overdracht en tegenoverdracht en de impact die dit kan hebben op de samenwerking met klanten. Door deze dynamieken te herkennen en effectief aan te pakken, kan de consultant een meer productieve en gezonde werkrelatie met de klant opbouwen en betere resultaten behalen.